Mimari

Çatalhöyük’ü en güzel tanımlayan niteliklerinden bir tanesi, yerleşik halkın evlerini kademeli ve devamlı olarak inşa etmeleridir. Bu evler fiziki, sosyal ve dini öğeler başta olmak üzere hayatlarının her yönü için oldukça önemlidir. Çatalhöyük’teki evler kabaca dikdörtgensel ve aralarında sokak barındırmayacak kadar birbirine oldukça yakın bir şekilde inşa edilmiştir. Çatıların etrafında gezinen insanlar, evlerine girişlerini ise tahta bir merdiven yardımıyla tavandan açılan bir delikten yapıyorlardı.

Reconstruction of Ҫatalhöyük showing the importance of the roof spaces. Illustration by John Swogger.

Çatıların önemini gösteren Çatalhöyük canlandırımı. (İllüstrasyon: John Swogger)

Çatalhöyük’te bulunan evlerin hepsi farklı boyutlarda ve şekillerde olsa da genel olarak ortak bir yerleşim planına sahiptirler. Merkez odaların hepsinde, insanların yemek pişirmek gibi ev ile ilgili işlerini gördüğü merdiven altında bir ocak bulunuyordu. Odaların içerisindeki nispeten daha yüksek olan platformlar ise uyumak ve diğer evsel aktiviteler için kullanılmaktaydı. Bu platformların altlarına ise, ölen kişilerinin bedenlerini gömüyorlardı. Yan odalar ise merkez odaya bağlı olmalarının yanında önemli depolama alanları olarak kullanılıyordu. 

 

A reconstruction showing the use of space and the layout of a typical house. Illustration by Kathryn Killackey.

Karakteristik bir Çatalhöyük evinin yerleşim ve alan kullanımı gösteren canlandırımı. (İllüstrasyon: Kathryn Killackey)

3D model of the entranceway to a house, showing the position of the oven below the ladder. Model created by Grant Cox.

Eve girişi yolunu ve ocağın merdiven altındaki pozisyonunu gösteren üç boyutlu modelleme. (Modelleme: Grant Cox)

 

Tıpkı günümüzde olduğu gibi, geçmişte de insanlar evlerini süslemeye özen gösteriyordu. Çatalhöyük evlerinde de beyaz sıvalı duvarlar ve zeminler üzerinde avlanma sahnelerini ve geometrik desenleri barındıran detaylı ve incelikli resimler bulunuyordu. Kanıtlar gösteriyor ki, ıslak kil karışımları ya lata arasında direkt olarak duvara yapıştırılıyor ya da harç ve güneşte kurutulmuş tuğla kullanılarak yapılandırılıyordu. Günümüzde, yerel bölgede de benzer yapım metotlarını gördüğümüz için bu geleneğin geçmişten günümüze kadar sürmekte olduğunu söyleyebiliriz. Bunlara ek olarak, merkez odaya monte edilen ahşap direklerin evin içerisinde bölmeler yaratmanın yanında inşaatı daha güçlü hale getirmek için kullanıldığı söylenebilir.

İnsanlar evlerinin bakımı ile çok iyi ilgilenmişti ve titiz planlama inşa etme sürecinin en önemli parçalarından biriydi. Evlerin sürekli olarak doldurulduğunu, sık sık yandığını ve sit alanı içerisinde yeniden inşa edildiğini biliyoruz. Sonuç olarak da bugün alanda gördüğümüz höyük meydana gelmiş bulunuyor.

main sponsors

Yapı Kredi

Koçtaş

Boeing

secondary sponsors

Konya Şeker

Shell